باغ اکبریه

عمارت و باغ اکبریه ، یکی از بناهای تاریخی شهر بیرجند است . این بنا در دوره قاجاریه و توسط شوکت الملک در دو طبقه ساخته شده ‌است . این باغ در نشست سی و پنجم یونسکو در سال 2011 میلادی به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید . این باغ در 20 خرداد ماه سال 1378 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است . ساخت این مجموعه از اوایل دورة قاجار تا اواخر آن دوره و در چند مرحله انجام شده‌ است . این مجموعه شامل چند عمارت است که قدیمی‎ترین آن مربوط به عمارت حشمت الملک در منتهی الیه شرقی ، که شامل دو طبقه‌ است می‎باشد .
طبقه همکف که دارای دو دالان و راهرو نسبتا طویل است و ارتباط میان سه بخش مهم مجموعه ، یعنی باغ اصلی ، باغ جنوبی و اصطبل را برقرار می‎کند . عمارت مرکزی با عملکرد تشریفات و پذیرایی از مهمانان که تقریبا به عنوان هستهٔ مرکزی باغ به حساب می‎ آید از تزیینات و چشم‎انداز بسیار عالی برخوردار است . وجود درختان بلند قامت کاج در دو طرف خیابان و نیز خیابانهای منتهی به خیابان اصلی عمارت مرکزی بر زیبایی و طراوات باغ و نمای آن افزوده ‌است .
باغ جنوبی واقع در جبهه جنوبی و کوچکتر از باغ شمالی است . این باغ بوسیلة فضاهایی چون فضاهای خدماتی ، عمارت مرکزی و دیواره غربی اصطبل احاطه شده‌ است . یکی از عناصر مهم ، استخر نسبتا بزرگ با طرح مربع است که بخش عمده فضای باغ را به خود اختصاص داده ‌است . استخر در وسط دارای سکویی مربع شکل است . درختان موجود در این باغ شامل کاج ، انار و توت می‎باشد و گوشه‎هایی از باغ گلهای تاج خروس به چشم می‎خورد . از جبهه جنوبی این باغ ورودی به روستای اکبریه تعبیه شده ‌است .
باغ اکبریه با وسعتی حدود چهل و پنج هزار متر مربع در بستری کوهستانی واقع شده و متشکل از 2 بناست که ساختمان قدیمی‌تر متعلق به حشمت‎الدوله ، پدر ابراهیم شوکت‎الملک است که تاریخ احداث آن به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه برمی‎گردد . بنای دیگری که در این مجموعه واقع شده ، ساختمان تشریفات است که توسط شوکت‌الملک بنیان شده‌ است . این باغ به عنوان محل سکونت ، پذیرایی و انجام امور دیوانی مورد استفاده قرار می‌گرفت ، به طوری که در لهجه محلی به کلاته سرکار امیر شهرت یافته بود . اسدالله علم در کتاب خاطراتش به پذیرایی پدرش از رضاشاه در همین باغ اشاره می‌کند . خود او نیز چنان که می‌گوید چند بار از شاه و فرح در همین باغ پذیرایی نمود .
فرم معماری آن ترکی با الهامی از معماری روسی است که تلفیق آن با معماری اسلامی ، سبک معماری نوینی را نشان می‌دهد . این بنا شامل تالار آیینه ، گنبد کلاه فرنگی ، تزئینات مقرنس لانه زنبوری و رسمی بندی که صرفا جهت پذیرایی از نمایندگان سیاسی داخلی و خارجی مورد استفاده قرار می‌گرفته ‌است . این عمارت در خیابان معلم بیرجند واقع است .
هم اکنون بخش‌های مختلف این باغ و عمارت مورد استفادة ادارة کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی است . بخش احداث شده در اوایل دوره قاجار ، به عنوان کتابخانه فعال است . از بخش مرکزی که در دوره قاجار احداث شده به عنوان موزة باستان ‌شناسی و مردم‌ شناسی استفاده می‌شود . بخش ساخته شده در دوره پهلوی کاربری اداری دارد و بالاخره دیگر بخش‌ها به سفره‌خانه و چایخانه سنتی اختصاص یافته ‌است .