مسجد جامع تون

مسجد جامع تون ، که امروزه بیشتر مسجد جامع قدیم نامیده می‌شود ، از جمله نقاط دیدنی شهر فردوس می‌باشد که در محوطهٔ باستانی تون در جنوب غربی این شهر قرار دارد . مسجد جامع تون متعلق به دوره سلجوقیان بوده‌ است و نخستین باری که از آن در کتب تاریخی یاد شده ، در احسن‌ التقاسم مقدسی متعلق به نیمهٔ دوم سده چهارم هجری است . مسجدی که امروزه به یادگار مانده ، از مساجد دو ایوانی سبک خراسانی است که ایوان شرقی و پایاب مسجد در زلزله‌ای مهیب در اوایل دوره صفویه فرو ریخته و به جز ایوان قبله و گنبدخانه‌های طرفین آن ، سه ضلع دیگر در دوره صفوی با کمی عقب‌نشینی از هر ضلع ، مجدداً بازسازی شده‌اند . معماری و تزئینات آجرنمای ایوان غربی این بنا مربوط به قرن پنجم و ششم هجری قمری و دوره سلجوقی است و در جبهه شرقی آن ، در اوایل دورهٔ قاجار شبستانی به نام شبستان آخوند ملااکبر احداث شده‌ است .

این شبستان دارای صد ستون قطور بوده که در زمین‌ لرزهٔ سال 1347 به کلی تخریب شد . این مسجد با شمارهٔ 1222 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده‌ است . ایوان این مسجد 16 متر ارتفاع دارد و پوشش آن طاق و تویزه است که ویژگی سبک معماری خراسانی است . آجرنمای تزئینی این ایوان ، تکرار یک شکل هندسی در قالب‌های 60 در 60 سانتی‌متر است . در فضاهای خالی این نمای آجری ، قطعات کاشی جای داشته که امروزه به جز 3 یا ۴ قطعه آن هم به طور غیر منظم ، هیچ نشانی از کاشی‌ها دیده نمی‌شود . همچنین در نمای پوشش داخلی ایوان ، آثاری از نقاشی بر روی گچ دیده می‌شود .