شهر زیرزمینی سامن
كاوشهاي باستان شناسي در محوطهاي زيرزميني در شهر سامن واقع در جنوب شهرستان ملاير منجر به كشف شهري پنهان شد كه در يك بستر سنگي و به صورت دست‌كند ساخته شده است . اين شهر زيرزميني احتمالاً به دوره پيش از اشكاني تعلق دارد و از برخي فضاهاي آن براي تدفين مردگان استفاده شده است . در حال حاضر تاريخ دقيق استفاده و يا ساخت اين فضاهاي معماري دست‌كند در دست نمی باشد و به همين منظور نمونههايي از سفالهاي به دست آمده به همراه برخي مواد فرهنگي براي آزمايش كربن 14 و تاريخ‌گذاري دقيق انتخاب شده‌اند .
براساس يافته‌ها ميتوان احتمال داد كه نخستين بار اين فضاهاي معماري به منظور انجام مراسم مذهبي خاصي ، احتمالاً ميترائيسم ، مورد استفاده بوده و شواهد حاكي از آن است كه مراسم مذهبي به صورت پنهاني در زيرزمين انجام ميگرفته است . ۵۴ مورد اسكلت انساني در اطاقهاي شهر پنهان كشف شده كه اين اسكلتها به صورت بقاياي انساني كامل و يا تودهاي جمعآوري شده اند . شهر پنهان یا زیرزمینی سامن که احتمالا شهری مخفی در دوره پیش از اشکانی بوده و بعدها نیز از آن به عنوان گورستان استفاده می‌شده ، در شهر سامن در 15 کیلومتری ملایر در استان همدان قرار دارد .
کاوشهای باستان‌شناسی در محوطهای زیرزمینی در شهر سامن ، منجر به کشف شهری پنهان شد که در یک بستر سنگی و به صورت دست کند ساخته شده است . این شهر زیرزمینی احتمالا به دوره پیش از اشکانی تعلق دارد و از برخی فضاهای آن برای تدفین مردگان استفاده شده است . حدود 25 اتاق از این شهر زیرزمین کاوش شده و در این اتاق‌ها مقادیر زیادی اسکلت متعلق به دوره اشکانی وجود دارد که دست‌نخورده در جای خود باقی مانده‌اند .
در کنار اسکلتها هدایای قبور گذاشته شده است و اسکلتها به صورت چمباتمهای تدفین شده‌اند . احتمال می‌رود تدفینها به دوره تاریخی به خصوص دوره اشکانی مربوط است . براساس مطالعات باستان‌شناسی ، شهر پنهان بیش از 3 هکتار وسعت دارد و بخشی از این شهر باستانی به خاطر وجود رطوبت زیاد هنوز مورد کاوش قرار نگرفته است . احتمالا بخشی از این شهر در زیر خانه مردم قرار گرفته و به همین دلیل تصور می‌شود که در آن بخش‌ها فاضلاب شهری وارد شهر پنهان شده باشد .
این شهر زیرزمینی ، هنگامی که مخابرات استان همدان قصد کشیدن فیبرهای نوری از زیر زمین را داشت کشف شد . بر همین اساس طی مجوزی از سوی پژوهشکده باستان‌شناسی ، هیاتی متشکل از انواع کارشناسان شامل باستانشناس ، انسانشناس ، کارشناسان مرمت و ... کاوشهای خود را در این شهر به انجام رساندند که منجر به کشف فضاهای دستکند با حدود 25 اتاق ، سالن و راهروهای ارتباطی شد . شواهد اولیه حاکی از پیدایش این فضاها در دوره پیش از اشکانی بود . براساس این یافته‌ها میتوان احتمال داد که نخستین بار این فضاهای معماری به منظور انجام مراسم مذهبی خاصی ، احتمالا میترائیسم ، مورد استفاده بوده است . این شواهد حاکی از آن است که مراسم مذهبی به صورت پنهانی در زیرزمین انجام میگرفته است .
بر این اساس احتمال داده می‌شود که در دوره اشکانی از این فضاها به عنوان محل تدفین مردگان استفاده شده است و از اتاق‌ها به عنوان گوردخمه استفاده کردهاند . شهر زیرزمینی سامن در عمق 3 تا ۶ متری زمین کشف شد و کانال‌های حفر شده درون آن به مرور در دوره‌های تاریخی کنده شده‌اند و اطراف آن‌ها نیز اتاق‌های متعدد وجود دارند . این کانال‌ها از نظر ساختار معماری ، بسیار جالب هستند و کاربری خاصی داشته‌اند . در این کانال‌ها پس از پاک‌سازی ، 60 اسکلت شناسایی شدند که درون 9 اتاق قرار داشتند و با توجه به بررسی‌های انسان‌شناسی شواهدی وجود دارند که تدفین‌هایی به صورت تدفین باز انجام شده‌اند .
علاوه بر این شواهد ، ۶ مورد بقایای انسانی نیز وجود دارند که به طور دقیق نشان می‌دهند ، این اتاق‌ها در کاربری نهایی به صورت محل تدفین استفاده می‌شدند ، به طوری که استخوان‌ها را جمع می‌کردند و دوباره تدفین‌های جدیدی انجام می‌دادند . از 60 اسکلت یافت شده ، 16 مورد مرد ، 26 مورد زن ، 14 مورد کودک و یک نوزاد شناسایی شده‌اند و جنسیت 3 مورد از آن‌ها نیز تشخیص داده نشده است .