بش قارداش

بش قارداش یکی از جاذبه‌های طبیعی و گردشگری شهرستان بجنورد می‌باشد که از لحاظ واژه در زبان ترکی خراسانی به معنی پنج برادر می‌باشد . این اثر در تاریخ 11 دی 1380 با شمارهٔ ثبت 4575 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است . این مکان در 7 کیلومتری شهر بجنورد (مرکز استان خراسان شمالی) در مسیر جاده بجنورد اسفراین می‌باشد . پیش از اسلام در زمان اشکانیان و ساسانیان در این محل عبادتگاه پیشوایان کنتیس زرتشتی قرار داشته ‌است . به سبب اقامت چهار فصل مغ (بزرگان دینی زرتشتی) به چهار مغان شهرت یافته ‌است .
طبق مدارک موجود آب چشمه به چهرمغان یا چرمغان موسوم بوده که هم اکنون نیز به این نام معروف است . نام این مکان یعنی بش قارداش براساس داستانی تاریخی است که در بین مردم شهر جریان دارد . طبق این افسانه در روزگاران قدیم پنج برادر در شهر بجنورد زندگی می‌کردند که به دلیل مخالفت با ظلم و ستم حکمران تحت تعقیب ماموران قرار داشتند . این پنج برادر به همراه هم گریختند و ماموران نیز آنها را تا این مکان تعقیب کردند . پنج برادر از خدا طلب کمک کردند ، در این هنگام پنج سوراخ در کوه ایجاد شد که برادران به آنها پناه بردند و از سوراخ‌ها آب گوارایی جاری شد .
تا سالها قبل و پیش از خشکسالی‌های شدید تعداد چشمه‌ها پنج عدد بود که تمامی آنها آب بسیار داشتند . البته بعضی از افراد ناآگاه این موضوع را اینچنین نقل می‌کنند که چون پنج چشمه غار مانند سنگی وجود دارد نامشان بش قارداش شده ‌است . قار=غار و داش که در ترکی همان سنگ است . البته احتمالا این روایت توسط مهاجران و کسانی آشنایی به زبان ترکی نداشته‌اند پدید آمده . در ترکی صفت قبل از اسم می‌آید . یعنی اگر اینگونه بود باید نام «بش داشلِه غار» به آن می‌دادند . آب چشمه بش قارداش از کوهی سنگی و از پنج شکاف بزرگ و کوچک در پایین کوه بیرون می‌ریزد .
که در روزگار دیرین آب چشمه در سمت بالا و میانه کوه بیرون می‌زده و هم اکنون شکافها و مسیرهای آب نیز برروی کوه جای مانده ‌است . در پایین کوه یک شعار سنگ تراشیده‌ای وجود دارد که شعار زرتشتیان یعنی پندار نیک گفتار نیک و کردار نیک بر روی کوه حک شده‌ است سنگتراش این اثر اسماعیل جزمی نقاش ، خطاط و سنگ تراش بجنوردی می‌باشد که در سال 1300 و اندی این سخن را تراشیده و به گفته خودش برای در یاد ماندن در دلها تاریخ آن را به 1300 خورشیدی نوشته ‌است . در سمت چپ کوه و چشمه بش قارداش یک بنای تاریخی که به دستور ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده هم اکنون پابرجاست و در سالهای قبل چندی از خاندان شادلو بجنورد در آن دفن شده‌اند .
در روبروی استخر اصلی بش قارداش یک دروازه از حدود 200 سال پیش تاکنون پابرجاست . آب چشمه بش قارداش در آبشناسی پزشکی جهت درمان بیماریهای تغذیه‌ای ، اشکالات کبدی ، صفرایی و ناراحتی‌های دستگاه ادراری دارای اهمیت خاصی می‌باشد . در تحقیقات محمدرضا غفوری استاد دانشکده داروسازی دانشگاه تهران آب معدنی بش قارداش در شمار آبهای بیکربناته ، کلسیم و سولفاته کلروره سرد به همراه سیلیس و آثار آهن می‌باشد . در اعلامیه بهداشت محیط شهرستان بجنورد به نقل از کتاب ایشان (شناخت آب معدنی و چشمه‌های ایران) اثرات درمانی آب بش قارداش چنین اعلام شده ‌است .
در اختلالات دستگاه گوارش معده ، کبد ، لوزالمعده و روده موثر است در اثرات سوخت و سازکلوسیدها ، پروتیدها ، کلسترول به ویژه اسید اوریک . در اعمال تغذیه در مورد بیماریهای معده خاصیت قلیایی این آبها به سبب خنثی کردن اسیدیته و وجود سیلیس اثر حفاظتی و تسکین دهنده دارد . در مورد روده‌ها بطور مستقیم نیروبخش و بطور غیر مستقیم در اثر سهولت ترشحات صفرایی و لوزالمعده سبب تغییر محتویات شیمیایی و میکروبی محیط می‌گردند . باید متذکر شد اینگونه آبها در تورم روده‌ها در اثر تخمیر اثرات نیکویی دارند .
در مورد کبد و لوزالمعده از نظر تجربی گذشته از ازدیاد خاصیت ، آمیلار ، آب دهان و لوزالمعده نیروی اسیدزا ، اوره آز ، ساکاراز ، آنزیمهای کلوتامیک و پیرودیک را بالا می‌برند . این مکان تفریحی دارای سه استخر می‌باشد که دو استخر آن برای شنا کودکان و بزرگسالان درست شده‌ است . یک نمازخانه برای مردم و مسافرین محترم و از امکانات در حال ساخت می‌توان به استخر بانوان اشاره کرد . دیگر امکانات : تلفن همگانی ، سوپر مارکت ، سیستم روشنایی در شب ، پارکینگ ، کمپ نیروی انتظامی ، پست امداد و نجات هلال احمر ، آنتن دهی همراه اول و ایرانسل ، آب شرب و سرویس بهداشتی